In de hectiek van alledag is het gemakkelijk om vooral bezig te zijn met wat er moet gebeuren: lessen voorbereiden, toetsen nakijken, gesprekken voeren, vergaderen. Maar onder al dat handelen ligt iets wezenlijks: jouw professionele identiteit. Wie jij bent als leraar, hoe je kijkt naar leerlingen, collega’s en onderwijs – het vormt het fundament onder alles wat je doet. In deze blog verkennen we wat professionele identiteit is, waarom het essentieel is, en hoe je er bewust aan kunt werken.
Wat is professionele identiteit?
Professionele identiteit gaat over hoe jij jezelf ziet in je rol als leraar. Het gaat om jouw waarden, overtuigingen, ervaringen en ambities. Het is de bril waardoor je naar het onderwijs kijkt én de motor achter jouw gedrag.
Waar de een zichzelf ziet als coach en verbinder, positioneert een ander zich als inhoudelijk expert of mentor. Beide zijn waardevol. Het gaat erom dat je weet wat jou drijft, wat je belangrijk vindt in je werk en hoe dat zichtbaar wordt in je dagelijks handelen.
Professionele identiteit is geen vaststaand iets. Het is dynamisch, in ontwikkeling, en sterk beïnvloed door de omgeving waarin je werkt. Gesprekken met collega’s, feedback, veranderingen in je team of in het onderwijsbeleid: alles draagt bij aan hoe jij jezelf als professional vormgeeft.
Casus Sarah: van twijfel naar stevigheid
Sarah, een ervaren leerkracht in groep 7, voelt zich de laatste tijd uit balans. Ze merkt dat ze sneller twijfelt aan haar aanpak en zich terugtrekt in teamvergaderingen. Wanneer haar teamleider in een ontwikkelgesprek doorvraagt, vertelt Sarah: “Soms weet ik gewoon niet meer wie ik ben als leerkracht. Wat ik belangrijk vind, lijkt niet meer te passen bij hoe het nu moet.”
Samen verkennen ze wat haar altijd heeft gedreven in het vak. Sarah vertelt over het belang van vertrouwen, over hoe zij kinderen altijd de ruimte geeft om zichzelf te zijn. “Ik geloof dat kinderen leren als ze zich veilig voelen, maar ik ben gaan denken dat ik daar alleen in sta.”
De teamleider koppelt Sarah aan een collega met een vergelijkbare visie. Ze gaan samen lessen ontwerpen waarin pedagogisch vertrouwen centraal staat. Gaandeweg hervindt Sarah haar zelfvertrouwen. Ze zegt: “Ik ben niet veranderd, maar ik weet nu beter hoe ik mijn plek kan innemen vanuit wie ik ben.”
Waarom professionele identiteit ertoe doet
Een duidelijke professionele identiteit zorgt voor houvast, richting en stevigheid. Het helpt je bij:
- Keuzes maken – Wat past bij jou en wat niet?
- Samenwerken – Hoe verhoud je je tot anderen in het team?
- Reflecteren – Waarin wil je groeien en wat wil je vasthouden?
- Handelen in complexe situaties – Wat doe je als belangen botsen of druk toeneemt?
Als je weet wie je bent als leraar, kun je bewust(er) afwegen wat je doet – en waarom. Je voorkomt dat je geleefd wordt door systemen, verwachtingen of trends, en je blijft trouw aan je waarden.
Professionele identiteit en teamleren
Hoewel professionele identiteit persoonlijk is, ontstaat en ontwikkelt deze zich in interactie met anderen. In een lerend team krijg je ruimte om jezelf te laten zien, je twijfels te delen en feedback te ontvangen. Teamleren betekent ook dat ieders perspectief ertoe doet.
Teams die aandacht besteden aan professionele identiteit:
- voeren diepere gesprekken over visie en werkwijze;
- durven kritisch te zijn op elkaar én op de schoolcultuur;
- verbinden individuele kracht aan gezamenlijke ontwikkeling.
In zulke teams ontstaat een gedeelde verantwoordelijkheid voor goed onderwijs, zonder dat iedereen hetzelfde moet zijn.
Werken aan je professionele identiteit: 5 praktische suggesties
- Schrijf jouw ‘onderwijsmanifest’
Noteer in één A4’tje: waarom je dit werk doet, wat jou typeert als leraar, en wat je belangrijk vindt voor leerlingen. - Reflecteer op dilemma’s
Denk terug aan een situatie waarin je twijfelde. Wat zei dat moment over jouw waarden en overtuigingen? - Vraag om een ‘beeld van jou’
Laat een collega vertellen hoe hij/zij jou als professional ziet. Herken je je in dat beeld? - Bespreek je drijfveren in het team
Organiseer een studiedag of teamgesprek waarin ieder teamlid zijn/haar professionele kern deelt. - Blijf leren, maar vanuit eigen koers
Koppel je professionele ontwikkeling aan wie jij bent. Volg geen trainingen ‘omdat het moet’, maar omdat ze passen bij jouw groeilijn.
Tot slot: durf jezelf te zijn in je vak
Leraar zijn is geen trucje of een rol die je speelt. Het is een vak dat vraagt om persoonlijke betrokkenheid, professionele keuzes en een heldere identiteit. Door stil te staan bij wie jij bent als leraar, geef je richting aan je handelen – én word je een anker voor je leerlingen, collega’s en de school.
Je hoeft niet perfect te zijn. Maar je moet wel jezelf zijn. Dáár begint het verschil dat jij maakt.
